L’EPENTESI CONSONANTICA NEL DIALETTO TERAMANO

Authors

  • Diana PASSINO Università Côte d’Azur (Francia), diana.passino@univ-cotedazur.fr
  • Fiammetta DI PASQUALE Università Côte d’Azur (Francia), fiammetta.di-pasquale@etu.univ-cotedazur.fr

DOI:

https://doi.org/10.24193/subbphilo.2022.1.11

Keywords:

epenthesis, prosthesis, lenition, Abruzzese, Southern Italian dialects

Abstract

Consonant Epenthesis in the Dialect of Teramo. This contribution deals with the process of consonant epenthesis typical of the Southern dialects of Italy, focusing on Abruzzese. Based on corpus data of the dialect spoken in Teramo, it tackles issues concerning the quality of epenthetic segments and its relationship with the process of lenition of velar plosives, also typical of the dialectal area. The synchronic status of the two processes is also addressed, as well as the status of the utterance-initial position in the dialect. Finally, a discussion about the distribution of the different epenthetic segments is sketched.

Article history: Received 26 July 2021; Revised 26 September 2021; Accepted 10 October 2021; Available online 31 March 2022; Available print 31 March 2022.

REZUMAT. Epenteza consonantică în dialectul din Teramo. Această contribuţie tratează procesul de epenteză consonantică, tipic dialectelor italiene de sud, cu referire specială la dialectul abruzez. Bazându-se pe date conţinute în corpusul dialectului Teramo, se discută aspecte privitoare la calitatea segmentelor epentetice şi relaţia lor cu procesul de înmuiere a consoanelor plozive velare, specific acestei arii dialectale. Situaţia actuală a acestor două procese şi cea a poziţiei iniţiale absolute sunt abordate şi ele. De asemenea, este prezentată sumar şi descrierea distribuţiei diferite a segmentelor epentetice.

Cuvinte-cheie: epenteză, proteză, înmuiere consonantică, abruzeză, dialecte italo-romanice de sud

Author Biographies

Diana PASSINO, Università Côte d’Azur (Francia), diana.passino@univ-cotedazur.fr

Diana PASSINO è dal 2015 Professoressa ordinaria di linguistica e dialettologia all’Università Côte d’Azur (Francia), dove insegna fonetica, fonologia, morfologia e dialettologia. Dal 2005 al 2015 è stata docente a contratto di linguistica generale all’Università dell’Aquila, assegnista di ricerca nelle università dell’Aquila, di Bologna e di Padova, e ha avuto incarichi di ricerca nelle università di Konstanz e Roma Tre. Si occupa di sillabazione, fonologia dei nessi consonantici, fonologia e morfologia dell’italiano e dei dialetti italo-romanzi. E-mail: diana.passino@univ-cotedazur.fr

Fiammetta DI PASQUALE, Università Côte d’Azur (Francia), fiammetta.di-pasquale@etu.univ-cotedazur.fr

Fiammetta DI PASQUALE ha ottenuto la laurea magistrale in linguistica nel dicembre 2020 all’Università Côte d’Azur (Francia) con una tesi sull’epentesi e la lenizione nel dialetto teramano. Collabora attualmente a un progetto di ricerca diretto da Diana Passino e Guylaine Brun-Trigaud sui gruppi consonantici finali nei dialetti gallo-romanzi. E-mail: fiammetta.di-pasquale@etu.univ-cotedazur.fr.

References

AIS = Jaberg Karl, Jud Jakob. 1928-1940. Sprach-und Sachatlas Italiens und Südschweiz. Zofingen: Ringier Verlag.

Alber, Birgit. 2001. “Regional variation and edges: Glottal stop epenthesis and dissimilation in standard and southern varieties of German.” Zeitschrift für Sprachwissenschaft 20, no. 1, 3-41.

Bafile, Laura, Adriana Andalò. 1991. “On some morphophonological alternations in Neapolitan dialect.” In Certamen Phonologicum, edited by Pier Marco Bertinetto et al, II. 247-257.

Bafile, Laura. 2014. “Betacismo e altre alternanze in dialetti italiani meridionali. Il rafforzamento è l'opposto della lenizione?”. Annali online dell’Università di Ferrara Sezione di Lettere 9, no. 2, 8-30.

Bigalke, Rainer. 1997. Siciliano. München: Lincom Europa.

Blevins, Juliette. 1995. “The Syllable in Phonological Theory.” In The Handbook of Phonological Theory, edited by John Goldsmith, 206-44. Cambridge: Blackwell Publishing.

Blevins, Juliette. 2008. “Consonant Epenthesis: Natural and Unnatural Histories.” In Linguistic Universals and Language Change, edited by Jeff Good, 79-107. Oxford: Oxford University Press.

Bourciez, Édouard, Jean Bourciez. 1967. Phonétique française: étude historique. Paris : Éditions Klincksieck.

DAM = Ernesto Giammarco. 1968-2008. Dizionario abruzzese e molisano. Roma: Edizioni dell’Ateneo.

Brandão de Carvalho, Joaquim. 2008, “Western Romance.” In Lenition and Fortition, edited by Joaquim Brandão de Carvalho, Tobias Scheer and Philippe Ségéral, 207-234. Berlin: Mouton de Gruyter Verlag.

De Giovanni, Marcello. 2003. Molise, Pisa: Pacini Editore.

De Lacy, Paul. 2001. “Markedness in prominent positions.” MIT working papers in linguistics, no. 40, 53-66.

De Lacy, Paul. 2006. Markedness: Reduction and preservation in phonology. Cambridge: Cambridge University Press.

De Lollis, Cesare. 1891. “Dell’influsso dell’-i o del j postonico sulla vocale accentata, in qualche dialetto abruzzese”. Archivio Glottologico Italiano, no. 12, 1-23, 187-196.

Di Pasquale, Fiammetta. 2020. Le processus de gammacisme dans le dialecte italo-roman de Teramo. Mémoire de master (tesi di laurea magistrale). Nice: Université Côte d'Azur.

Fanciullo, Franco. 1986. “Syntactic reduplication and the Italian dialects of the Centre-South.” Journal of Italian Linguistics, no. 8, 67-103.

Festa, Giovanni Battista. 1917. “Il dialetto di Matera”. Zeitschrift für romanische Philologie 38, no. 2, 129‑62.

Finamore, Gennaro. 1893. Vocabolario dell’uso abruzzese. Città di Castello: Casa Editrice S. Lapi.

Giammarco, Ernesto. 1958. Grammatica dei dialetti abruzzesi: fonologia, morfologia, sintassi: con l’aggiunta di poesie e racconti inedita. Pescara: Edizioni Attraverso l’Abruzzo.

Giammarco, Ernesto. 1979. Abruzzo. Pisa: Pacini Editore.

Hastings, Robert. 1997. “Abruzzo and Molise.” In The Dialects of Italy, edited by Martin Maiden, Mair Parry, 321-29. London: Routledge Publishing.

Itô, Junko. 1986. Syllable Theory in Prosodic Phonology, PhD Dissertation. University of Massachusetts Amherst.

Kitto, Catherine, Paul De Lacy. 1999. “Correspondence and Epenthetic Quality.” In Proceedings of AFLA (Austronesian Formal Linguistics Association), 6, edited by Catherine Kitto and Carolyn Smallwood, 181-200. Toronto: Toronto Working Papers in Linguistics.

Lausberg, Heinrich. 1939. Die Mundarten Südlukaniens. Halle: Max Niemeyer Verlag.

Ledgeway, Adam. 2009. Grammatica diacronica del napoletano. Berlin-New York: Max Niemeyer Verlag.

Ledgeway, Adam. 2010. Lingua italiana in bocca calabra: Italian in Calabria. In Ciò che potea la lingua nostra. Lectures and Essays in Memory of Clara Florio Cooper, edited by Vilma De Gasparin, 95-120. (The Italianist 30, Special supplement 1). Norfolk: Biddles Books.

Ledgeway, Adam. 2016. “The dialects of southern Italy.” In The Oxford Guide to the Romance Languages, edited by Adam Ledgeway and Martin Maiden, 246‑69. Oxford: Oxford University Press.

Levin, Juliette. 1985, A Metrical Theory of Syllabicity, PhD Dissertation. Massachusetts Institute of Technology.

Lombardi, Linda. 2002. “Coronal epenthesis and markedness.” Phonology 19, no. 2, 219-251.

Loporcaro, Michele. 1988. Grammatica storica del dialetto di Altamura. Pisa: Ist. Editoriali e Poligrafici Libri.

Lowenstamm, Jean, Jonathan D. Kaye. 1986. “Compensatory Lengthening in Tiberian Hebrew.” In Studies in Compensatory Lengthening, edited by Leo Wetzel, and Engin Sezer, Dordrecht: Foris Publications.

Lüdtke, Helmut. 1979. Lucania, Pisa: Pacini Editore.

Maddieson, Ian, 2008. “Glides and germination.” Lingua, no. 118, 1926-1936.

Mancarella, Giovan Battista. 1975. Salento. Pisa: Pacini Editore.

Manzari, Giovanni. 2015. “Vocalismo del dialetto di Minervino Murge, in Terra di Bari. Analisi diacronica e proposte di interpretazione fonologica”. Tesi di Laurea Triennale. Milano: Università degli Studi di Milano.

Manzari, Giovanni, 2019. “Puglia. Dialetto di Spinazzola (BT), voce di Rodolfo Cerabino: Ph 2949, Ph 2950, in CD 2”. Le registrazioni dialettali italiane di Karl von Ettmayer, 57-78.

McCarthy, John J., Alan Prince. 1995. “Faithfulness and reduplicative identity.” Papers in Optimality Theory, 10.

McMahon, April. 1994. Understanding Language Change. Cambridge: Cambridge University Press.

Paradis, Carole, Jean-François Prunet. 1991. “Introduction: asymmetry and visibility in consonant articulations.” In The Special Status of Coronals: Internal and External Evidence, edited by Carole Paradis and Jean-François Prunet, 1-28. Phonetics and Phonology 2, San Diego: Academic Press.

Rohlfs, Gerhard. 1966. Grammatica storica della lingua italiana e dei suoi dialetti. Fonetica. Torino: Einaudi Editore.

Russo, Michela, Marcello Aprile. 2001. “Posizione iniziale, Betacismo e Rotacismo nella diacronia del napoletano”. Rivista Italiana di Linguistica e Dialettologia, no. 3, 9-36.

Sampson, Rodney. 2010. Vowel Prosthesis in Romance: A Diachronic Study. Oxford: Oxford University Press.

Savini, Giuseppe. 1881. La grammatica ed il lessico del dialetto teramano: due saggi. Torino: Loescher Editore.

Ségéral, Philippe, Tobias Scheer. 2008. “Positional factors in lenition and fortition.” In Lenition and fortition, edited by Carvalho, Joaquim Brandão de, Tobias Scheer, Philippe Ségéral, 131-72. Berlin: Walter de Gruyter Verlag.

Smolensky, Paul, Alan Prince. 1993. “Optimality Theory: Constraint interaction. Constraint interaction and satisfaction.” Technical Report, 2. New Brunswick: Rutgers University Center for Cognitive Science.

Valente, Vincenzo. 1975. Puglia. Pisa: Pacini Editore.

Vaux, Bert. 2001. “Consonant Epenthesis and Hypercorrection,” talk presented at the 75th Annual Meeting of the Linguistic Society of America.

Vaux, Bert. 2002. “Consonant epenthesis and the problem of unnatural phonology,” talk presented at the Yale University Linguistics Colloquium.

Vaux, Bert, Samuels Bridget. 2017. “Consonant epenthesis and markedness.” In Beyond markedness in formal phonology, edited by Bridget Samuels. Amsterdam: John Benjamins Publishing Company, 69-100.

Vennemann, Theo. 1972. “Rule inversion.” Lingua, no. 29, 209-242.

Weinrich, Harald. 1958. Phonologische Studien zur romanischen Sprachgeschichte. Munster: Aschendorff Verlag.

Ziccardi, Giovanni. 1910. “Il dialetto di Agnone”. Zeitschrift für Romanische Philologie 34, no. 4, 405-436.

Zygis, Marzena. 2010. “Typology of consonantal insertions.” In Papers from the Linguistics Laboratory, edited by Melanie Weirich and Stefanie Jannedy, 111-140. ZASPiL, 52.

Downloads

Published

2022-03-31

How to Cite

PASSINO, D., & DI PASQUALE, F. (2022). L’EPENTESI CONSONANTICA NEL DIALETTO TERAMANO. Studia Universitatis Babeș-Bolyai Philologia, 67(1), 181–200. https://doi.org/10.24193/subbphilo.2022.1.11

Issue

Section

Articles