PTG. "ENTÃO" E ROM. "ATUNCI": CONTRIBUTO PARA UMA ANÁLISE CONTRASTIVA

Authors

  • Adriana CIAMA aculdade de Línguas e Literaturas Estrangeiras da Universidade de Bucarest. . Email: adriana.ciama@lls.unibuc.ro

DOI:

https://doi.org/10.24193/subbphilo.2023.4.02

Keywords:

discourse markers, Ptg. então, Rom. atunci, contrastive perspective.

Abstract

Ptg. então and Rom. atunci: contribution to a contrastive analysis. Our study aims to present a comparative analysis of the discourse markers Ptg. então and Rom. atunci, based on a literary corpus constituted by the novel Blindness by José Saramago and its translation into Romanian. We discuss the values that the two discourse markers have developed over time, from temporal values to argumentative, pragmatic and discursive ones. The comparative analysis highlights convergences and divergences of the two discourse markers, especially in terms of temporal values (more frequent in Romanian) and pragmatic ones (more developed in Portuguese). In fact, translating discourse markers – which are characterized by polysemy, polyfunctionality, ambiguity and context dependence – is a real challenge for any translator.

REZUMAT. Ptg. então și rom. atunci: contribuție la o analiză contrastivă. Studiul de față prezintă o analiză comparativă a marcatorilor discursivi ptg. então și rom. atunci, pe baza unui corpus literar constituit de romanul Ensaio sobre a Cegueira de José Saramago și traducerea acestuia în română. Se observă valorile pe care cei doi marcatori discursivi le-au dezvoltat de-a lungul timpului, de la valorile temporale la cele argumentative, pragmatice și discursive. Analiza comparativă pune în evidență convergențe și divergențe ale celor doi marcatori, mai ales în privința valorilor temporale (mult mai frecvente în română) și pragmatice (mai dezvoltate în portugheză). De altfel, traducerea marcatorilor discursivi – care se caracterizează prin polisemie, polifuncționalitate, ambiguitate și dependență de context – constituie o adevărată provocare pentru orice traducător.

Cuvinte-cheie: marcatori discursivi, ptg. então, rom. atunci, perspectivă comparativă.

Article history: Received 29 July 2023; Revised 5 October 2023; Accepted 10 October 2023;
Available online
20 December 2023; Available print 31 December 2023.

Author Biography

Adriana CIAMA, aculdade de Línguas e Literaturas Estrangeiras da Universidade de Bucarest. . Email: adriana.ciama@lls.unibuc.ro

Adriana CIAMA é professora associada de língua portuguesa na Faculdade de Línguas e Literaturas Estrangeiras da Universidade de Bucarest. . Email: adriana.ciama@lls.unibuc.ro

References

CORPUS

José Saramago. (1995). Ensaio sobre a cegueira. Lisboa: Caminho.

José Saramago. (2005). Eseu despre orbire. Traduzido por Mioara Caragea. București: Polirom.

DICIONÁRIOS

Houaiss, A. 2001. Grande Dicionário Houaiss da Língua Portuguesa. Rio de Janeiro: Objetiva.

DELP: Antônio Geraldo da Cunha. 1986 [1982]. Dicionário etimológico da língua portuguesa (2ª ed.). Rio de Janeiro: Nova Fronteira.

Machado, José Pedro. 2003 [1952]. Dicionário etimológico da língua portuguesa (8ª ed.). Lisboa: Livros Horizonte.

DEX: 2016. Dicționarul explicativ al limbii române (3ª ed.). București: Univers Enciclopedic Gold [online: https://dexonline.ro/]

GRAMÁTICAS

GP III: Gramática do Português (vol III). 2020. Lisboa: Fundação Calouste Gulbenkian.

GLR: Gramatica limbii române (2 vols.). 2005. București: Editura Academiei Române.

ESTUDOS

Aijmer, Karin; Foolen, Ad & Anne-Marie Simon-Vandenbergen. 2006. “Pragmatic Markers in Translation: a Methodological Proposal”. In Approaches to Discourse Particles, editado por Kerstin Fischer, 101-114. Amsterdam: Elsevier.

Bazzanella, Carla; Garcea, Alessandro; Bosco, Cristina; Gili Fivela, Barbara; Miecznikowski, Johanna & Francesca Tini Brunozzi. 2007. “Italian allora, French alors: functions, convergences, and divergences”. Catalan Journal of Linguistics 6: 9-30.

Bazzanella, Carla & Margarita Borreguero Zuloaga. 2011. “Allora e entonces: problemi teorici e dati empirici”. Oslo Studies in Language 3/1: 7-45.

Borreguero Zuloaga, Margarita. 2011. “La traducción de los marcadores del discurso: valores, funciones, posiciones y otros problemas”. In Últimas tendencias en traducción e interpretación, editado por D. Sáez et al., 123-139. Frankfurt: Iberoamericana/Vervuert.

Coutinho, Maria Antónia. 2008. “Marcadores discursivos e tipos de discurso”. Estudos Linguísticos / Linguistic Studies 2: 193-210.

Coutinho, Maria Antónia & Matilde Gonçalves. 2020. “Marcadores discursivos e outros funcionamentos discursivos: o caso de então e alors. In Marcadores del discurso y lingüística contrastiva en las lenguas románicas, editado por Óscar Loureda, Martha Rudka & Giovanni Parodi, 199-212. Madrid-Frankfurt am Main: Iberoamericana Vervuert.

Cuenca, Maria Josep. 2019. “Discourse markers in a contrastive perspective: formal features of analysis”. In Marcadores discursivos e(m) tradução II, coord. por Ana Paula Loureiro, Conceição Carapinha & Cornelia Plag, 13-40. Coimbra: Universidade de Coimbra.

Hurtado Albir, Amparo. 2011[2001]. Traducción y Traductología. Introducción a la traductología. Madrid: Cátedra.

Johnen, Thomas. 2020. “Marcadores discursivos do Português Europeu na tradução literária: as traduções italiana e sueca de dois romances de José Saramago”. In Marcadores discursivos. O português como referência contrastiva, editado por Isabel Margarida Duarte & Rogélio Ponce de León, 57-74. Frankfurt: Peter Lang.

Lopes, Ana Cristina Macário. 1996. “Então: elementos para uma análise semântica e pragmática”. In Actas do XII Encontro da APL, vol. I, 177-190. Lisboa: Colibri.

Lopes, Ana Cristina Macário & Salvador Pons Bordería. 2020. “Então~#entonces en posición inicial de discurso: una diferencia distribucional entre español y português”. In Aportaciones desde el español y el portugués a los marcadores discursivos: treinta años después de Martín Zorraquino y Portolés, coord. por Antonio Messias Nogueira da‏ Silva, Catalina Fuentes Rodríguez & Manuel Martí Sánchez, 425-442. Universidad de Sevilla: Editorial Universidad de Sevilla.

Morleo, Francesco. 2020. “Aspetos pragmáticos de Então e Allora: uma análise contrastiva”. In Marcadores discursivos. O português como referência contrastiva, editado por Isabel Margarida Duarte & Rogélio Ponce de León, 163-185. Frankfurt: Peter Lang.

Popescu, Mihaela. 2012. “La pragmaticalisation de deux adverbes: roum. atunci vs. fr. alors”. Annales de l’Université de Craiova. Seria Științe Filologice, Langues et littératures romanes XVI, 1: 152-168.

Popescu, Mihaela. 2014. “Romanian atunci and French alors: functional and discourse properties”. In Discourse and Pragmatic Markers from Latin to the Romance Languages, editado por Chiara Ghezzi & Piera Molinelli, 222-236. New York: Oxford University Press.

Popescu, Cecilia Mihaela. 2020. “Marqueurs discursifs dans les langues romanes: convergences et divergences fonctionnelles (fr. alors / roum. atunci)”. In Marcadores del discurso y lingüística contrastiva en las lenguas románicas, editado por Óscar Loureda, Martha Rudka & Giovanni Parodi, 97-122. Madrid-Frankfurt am Main: Iberoamericana Vervuert.

Popescu, Cecilia Mihaela & Oana Adriana Duță. 2020. “Rom. atunci and sp. entonces: from adverbs to discourse markers. Some convergences and divergences”. Studia UBB Philologia LXV, 2: 42-67.

Zafiu, Rodica. 2009. “Evoluţia adverbelor de timp atunci, acum, apoi către statutul de mărci discursive”. In Limba română. Teme actuale, editado por R. Zafiu, G. Stoica & M. N. Constantinescu, 779-793. Bucureşti: Editura Universităţii din Bucureşti

Downloads

Published

2023-12-20

How to Cite

CIAMA, A. (2023). PTG. "ENTÃO" E ROM. "ATUNCI": CONTRIBUTO PARA UMA ANÁLISE CONTRASTIVA. Studia Universitatis Babeș-Bolyai Philologia, 68(4), 33–54. https://doi.org/10.24193/subbphilo.2023.4.02

Issue

Section

Articles